Kotłownia - jakie usytuowanie, drzwi, wentylacja kotłowni?

Kotłownia to pomieszczenie, które powinno spełniać wyśrubowane normy bezpieczeństwa, a to oznacza, że jej budowa i urządzenie należy wykonać na podstawie obowiązujących przepisów prawa budowlanego i BHP. Sprawdź, jakie normy techniczne powinna spełniać kotłownia dla każdego typu ogrzewania i jak przystosować kotłownię w starym domu do kotłów na nowoczesne paliwa.

Nowoczesna kotłownia powinna być nie tylko funkcjonalna, schludna i łatwa do utrzymania w czystości, ale przede wszystkim spełniać liczne normy bezpieczeństwa. W starym budownictwie urządzano ją w malutkich, często zbyt niskich piwnicach, instalacja grzewcza i systemy wentylacji pozostawiały wiele do życzenia. Podpowiadamy jak zbudować bezpieczne, funkcjonalne i spełniające wszystkie wymogi pomieszczenie grzewcze.

Gdzie usytuować kotłownię na planie domu?

Rozmieszczając pomieszczenia na planie domu, najczęściej kotłownię pozostawiamy na koniec, wykorzystując na nią jedyną wolną, najmniejszą i najmniej atrakcyjną przestrzeń. To duży błąd, ponieważ złe usytuowanie tego pomieszczenia w domu oznacza duże straty ciepła. Optymalnym rozwiązaniem jest zaprojektowanie kotłowni w centralnym punkcie domu, choć użytkownikom kotłów grzewczych na węgiel i ekogroszek taki układ wydaje się niedorzeczny. To pozwala on uniknąć dużych strat ciepła wynikających z drogi, jaką musi przebyć woda między kotłem a kaloryferami. Ponadto, jeśli umieścimy kotłownię w jednym z narożników domu, najwięcej ciepła trafi do pomieszczeń sąsiadujących i będą nimi najczęściej garaż lub domowy składzik.

Zakładając, że kotłownia będzie budowana w nowym domu, podział budynku warto zacząć właśnie od jej wydzielenia. Pomieszczenia sąsiadujące będą najcieplejsze, a więc warto w nich urządzić salon, kuchnię i łazienkę. W następnej kolejności urządzamy sypialnie, w których powinno być nieco chłodniej. Taki układ domu sprawi, że rury z ogrzaną wodą nie będą stygły w drodze do kaloryferów, a to oznacza, że strata ciepła będzie najmniejsza. W skali roku na takim usytuowaniu można sporo zaoszczędzić.

Niestety, jak każde rozwiązanie, również i to ma wady. Największym minusem kotłowni w centrum domu jest hałas związany z pracą urządzeń grzewczych. Współczesne piece są wyposażone w przynajmniej dwie pompy, które będzie słychać w pomieszczeniach obok. Kolejną problematyczną kwestią jest fakt, że w domu z piecem na węgiel lub ekogroszek trudno jest utrzymać porządek. Podłoga i kocioł pokrywa czarny pył, a to oznacza, że albo będziemy często i regularnie sprzątać kotłownie, albo codziennie odkurzać cały dom. Kolejna kwestia to wnoszenie opału, czyli konieczność połączenia kotłowni z pomieszczeniem gospodarczym lub garażem. Takie rozwiązanie pozwoli uniknąć dodatkowego bałaganu, konieczności kupowania węgla w workach lub dźwigania wiader z opałem każdego dnia. Usytuowanie kotła grzewczego na węgiel lub ekogroszek w centralnym miejscu domu, bezwzględnie wymaga zaprojektowania dodatkowego wejścia do kotłowni z zewnątrz.

Innymi rozwiązaniami są:

• kotłownia w piwnicy - to najczęściej stosowane rozwiązanie w polskich domach, które zyskało popularność ze względu na możliwość uniknięcia bałaganu związanego z ogrzewaniem na kondygnacji mieszkalnej. Jednak jest to również rozwiązanie, które powoduje bardzo dużą stratę ciepła. Najczęściej ogrzana woda najpierw wędruje do najwyżej położonej kondygnacji, a potem dopiero rozchodzi się do kaloryferów w całym domu. W drodze z pieca do kaloryferów następuje największa strata ciepła. Ogrzewanie jest wówczas mniej wydajne a zużycie opału znacznie większe niż w poprzednim przypadku;
• kotłownia na strychu - to rozwiązanie rzadko stosowane i praktyczne tylko w przypadku ogrzewania na pellet, który jest lekki i powoduje najmniejszy bałagan. Wnoszenie worków z węglem lub ekogroszkiem na najwyższą kondygnację domu to mordercza praca i spory bałagan.

Dlaczego kotłownia powinna składać się z dwóch pomieszczeń?

Budowa kotłowni wiąże się z koniecznością budowy kolejnego pomieszczenia, jakim jest składzik na opał. Zgodnie z obowiązującymi przepisami nie można go magazynować w miejscu, w którym znajduje się kocioł grzewczy. Optymalnym rozwiązaniem jest składowanie paliwa w najbliższym sąsiedztwie pieca, a więc za ścianą działową, którą należy wykonać z niepalnych materiałów. W praktyce oznacza to, że pomieszczenie grzewcze i miejsce na opał mogą się znajdować w jednym pomieszczeniu, ale piec należy oddzielić od składu paliwa.

Gdzie magazynować opał?

Pomieszczenie do magazynowania opału jest bardzo wygodnym rozwiązaniem, choć niekoniecznym. W praktyce wygospodarowanie miejsca obok kotłowni oznacza, że w sezonie zimowym nie będziemy musieli przynosić opału z zewnątrz. Takie pomieszczenie powinno być oddzielone niepalną ścianą od pomieszczenia grzewczego. Ponadto nie może być ono niższe niż 2,2 metra, a przestrzeń między sufitem i opałem powinna wynosić minimum nie mniej niż 50 cm. W zasadzie są to jedyne wymogi techniczne. Jednak ze względu na funkcjonalność, warto zadbać, żeby schowek na paliwo stałe miał dedykowane wejście z zewnątrz do wnoszenia opału. W kotłowni urządzonej w piwnicy doskonale sprawdzi się poziomy otwór (szczelnie zamykany i zabezpieczony przed nieproszonymi gośćmi) do wrzucania opału z zewnątrz. Budując kotłownię i pomieszczenie do przechowywania opału, warto pamiętać, że wszystkie kompromisy, na które godzimy się podczas budowy, będą nam utrudniały życie w przyszłości.

Jakie wymagania techniczne i przeciwpożarowe powinna spełniać kotłownia?

Zgodnie z obowiązującym prawem powierzchnia kotłowni powinna być proporcjonalna do mocy urządzenia grzewczego. Ponadto nie powinna być niższa niż 220 cm. W przypadku starych budynków, w których nie ma możliwości urządzenia tego pomieszczenia w innym miejscu z wyższym sufitem, strop nie może się znajdować niżej niż 190 cm od podłogi. Wymagania techniczne i przeciwpożarowe w stosunku do domowej ciepłowni nie kończą się na tym.

Kolejna kwestia to dopasowanie powierzchni pomieszczenia do wielkości urządzenia grzewczego. Zawsze piec powinien być postawiony (posadowiony) na murowanym niepalnym pięciocentymetrowym fundamencie. Ponadto pomiędzy tylną częścią kotła a ścianą powinno być pozostawione minimum 0,7 metra. Wymagana pusta przestrzeń między bocznymi ściankami pieca i ścianą kotłowni nie może być mniejsza niż 1 metr, a najmniejsza wymagana odległość między frontem pieca i najbliższą ścianą pomieszczenia wynosi 2 metry.

Dodatkowo w domowej ciepłowni z kotłem, w którym spala się paliwa stałe, należy zamontować drzwi ognioodporne (minimalna wymagana klasa ognioodporności to 0,5). Skrzydło powinno być otwierane na zewnątrz, dzięki czemu nie utrudnia dostępu do kotłowni w razie pożaru. Najmniejsza dopuszczalna szerokość skrzydła i jednocześnie najczęściej stosowana w domach to 80 cm. W starych domach bardzo często wejście do kotłowni było zasłonięte kotarami lub prowizorycznymi zbitymi z drewna drzwiami, które nie spełniały żadnych norm przeciwpożarowych. Takie drzwi bezwzględnie należy wymienić!

Warto mieć na uwadze, że rozpalanie w piecu koksowym wiąże się z zadymieniem. Kolejna kwestia to śmiertelny czad, który przy nieszczelnych drzwiach może się przedostać do domu. Skrzydła wykonane z materiałów ognioodpornych zapewniają pewną ochronę na wypadek pożaru w kotłowni. Nie warto szukać tańszych rozwiązań podczas budowy kotłowni - bez względu na to, czy pomieszczenie jest usytuowane w centralnej części domu, czy innym miejscu.

Wentylacja kotłowni

Komora spalania powinna mieć stały dopływ powietrza, który powinien być proporcjonalny do mocy kotła. Na każdy 1 kW mocy kotła wymagana jest 1,6m³/h dostarczonego powietrza do pieca, którego moc wynosi nie więcej niż 25 kW, czyli najczęściej stosowanego w polskich domach. Analogiczne wymagany dopływ powietrza zwiększa się proporcjonalnie do mocy (wydajności) kotła.

Wentylacja wywiewna powinna być zbudowana z materiałów niepalnych, zawsze powinna również znajdować się pod stropem, jej wymiary nie mogą być mniejsze niż 14 x 14 cm. Optymalne wymiary zawsze podaje fachowiec, który montuje piec i zna indywidualne uwarunkowania techniczne kotłowni i terenu wokół domu.

Przekrój i wysokość komina są równie ważne, jak prawidłowy wybór kotła i jego posadowienie. Pierwszą i najważniejszą kwestią jest jego przekrój, który nie powinien być mniejszy niż 20 × 20 cm, nic jednak nie stoi na przeszkodzie, by wartość tą zwiększyć. Ponadto komin powinien znajdować się wyżej niż najwyższy element dachu, a jeśli w najbliższym sąsiedztwie znajdują się wyższe domy od naszego, wysokość komina można zwiększyć, wówczas nie będziemy dymić sąsiadom w okna. Komin powinien zostać wzniesiony z pełnej cegły, wewnątrz można umieścić dedykowaną rurę odporną na bardzo wysokie temperatury. Warto nadmienić, że dla każdego z paliw jest dedykowana rura kominowa o innej odporności na temperaturę. Każdy komin, czyli kanał wywiewny powinien posiadać otwór wyczystny. W praktyce ten tajemniczo brzmiący element jest niczym innym jak drzwiczkami znajdującymi się w kotłowni, przez które możemy dostać się do komina i wyczyścić go z sadzy. Otwór ten znajduje również zastosowanie, kiedy kominiarz czyści komin z dachu i trzeba wybrać zrzucone ze ścianek komina sadze.

Inne instalacje w kotłowni

W kotłowni z centralnym ogrzewaniem na paliwa stałe konieczne jest również doprowadzenie instalacji wodnej, która umożliwia uzupełnianie w ogrzewaniu (w kaloryferach i rurach) wody. Zbyt mały poziom wody w ogrzewaniu zmniejsza jego wydajność.

Budując kotłownię, warto również na tym etapie zaplanować miejsce, którym zostanie zamontowany zbiornik wyrównawczy, czyli pojemnik na wodę, która nie mieści się w obiegu ogrzewania. Najczęściej jest wyprowadzony na dach lub strych.

Warto zaznaczyć, że instalacja elektryczna, umożliwiająca podłączenie pomp i całego osprzętu do kotła grzewczego, powinna być zamontowana zgodnie z obowiązującymi normami bezpieczeństwa. Nie ma tutaj wyśrubowanych wymagań, ale kable nie mogą dotykać źródła ciepła ani nagrzewać się od pieca.

Jak przystosować kotłownię w starym domu?

W starych domach kotłownie najczęściej były prowizorycznymi dobudówkami, umieszczano je w domowych składzikach, spiżarniach i piwnicach. Większość z nich nie spełnia współczesnych wymagań technicznych. Nowoczesne kotłownie najczęściej są wyższe niż wymagane 2,2 metra, a te budowane przed laty są znacznie niższe niż wysokość normalnej kondygnacji. W takiej sytuacji przepisy prawa budowlanego przewidują możliwość urządzenia kotłowni niższej o 30 cm. Ponadto wszystkie materiały budowlane, w tym również ściany działowe, sufit i drzwi powinny zostać wykonane z materiałów niepalnych.

Drzwi w kotłowni

Kolejna kwestia to szerokość drzwi, która w starych domowych ciepłowniach często jest węższa niż wymagane 80 cm. Drzwi często zastępują prowizoryczne kotary i drewniane wrota. Takie rozwiązanie jest obecnie niedopuszczalne. Ustawodawca nie przewiduje żadnych dodatkowych udogodnień dla właścicieli starych domów. Każdorazowo i bezwzględnie wejście do kotłowni musi mieć minimalną szerokość 80 cm, a w przejściu nie może stać piec. Ze względu na konieczność montażu drzwi otwieranych na zewnątrz, w domach, w których brakuje miejsca, można zastosować drzwi przesuwne. Jednak tylko w takich, w których do kotłowni wchodzi się przez garaż lub z przedsionka. Takie rozwiązanie nie sprawdzi się i może być niebezpieczne, jeśli to pomieszczenie jest usytuowane w centralnej części domu, ze względu na czad i dym. Więcej komplikacji z zaadoptowaniem kotłowni w starym domu będzie w przypadku montażu pieca na olej opałowy i gaz.

Wymagania dotyczące kotłowni w zależności od rodzaju pieca

Kubatura i zamontowane w kotłowni instalacje będą różne w zależności od źródła ogrzewania. Zawsze jednak pomieszczenie to musi mieć wspomnianą wcześniej minimalną wysokość 2,2 metra, wymagania odnośnie do szerokości wejścia i sposobu montażu oraz ognioodporności drzwi zawsze pozostają bez zmian.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami:

• kotłownia z piecem na paliwo stałe (koks, węgiel, ekogroszek, drewno, pellet) - powinna mieć kubaturę nie mniejszą niż 8 m³. Uwaga: to minimalna powierzchnia, która powinna być zwiększana proporcjonalnie do mocy kotła;
• kotłownia z piecem na olej opałowy - podobnie jak w poprzednim przypadku, pomieszczenie to nie może mieć mniejszej kubatury niż 8 m³ i nie powinno być niższe niż 2,3 m;
• kotłownia z piecem gazowym o mocy nieprzekraczającej 30 KW - w zasadzie można zrezygnować z oddzielnego pomieszczenia, ponieważ piec gazowy jest bezobsługowy i czysty. Zatem pomieszczenie grzewcze w tym wypadku można urządzić w pralni, garażu lub innym gospodarczym pomieszczeniu. Jednak miejsce, w którym będzie montowany taki kocioł, choć nie musi być oddzielnym pomieszczeniem, powinno spełniać szereg innych wymagań. Kluczową kwestią jest dostęp do kominów wentylacyjnych. W nowym budynku nie powinno być najmniejszego problemu z jego montażem. W starych domach wybór miejsca na piec gazowy może być nieco trudniejszy i wymagać więcej przeróbek. W tym wypadku już na etapie projektowania kotłowni gazowej należy zasięgnąć rady fachowca. Najlepiej tego, który potem będzie zajmował się instalacją ogrzewania w domu;
• kotłownia z pompą ciepła - takie miejsce może powstać w każdym pomieszczeniu - pod warunkiem, że jego kubatura na to pozwala. Montaż pompy ciepła wymaga obliczenia kubatury "kotłowni" w stosunku do wielkości czynnika chłodniczego. Szczegółową informację odnośnie do powierzchni (kubatury) pomieszczenia znajdziemy w instrukcji pompy. Dobrą wiadomością jest fakt, że przy montaży tego urządzenia nie jest wymagany komin, co ma duże znaczenie w przypadku wymiany źródła ogrzewania w starych domach.

Jakie materiały wykończeniowe do kotłowni?

Kotłownia powinna być wykonana z niepalnych materiałów wykończeniowych. Ściany powinny być murowane, ocieplone ognioodporną lub niepalną wełną. Podłoga, ściany i sufit powinny być wymurowane i nie zawierać żadnych drewniany i łatwopalnych elementów na zewnątrz. Wejście do kotłownie powinno mieć minimalną szerokość 80 cm. Kotłownia powinna być wyposażona w niepalne drzwi otwierane na zewnątrz. W przypadku ogrzewania na paliwo stałe najlepiej sprawdzają się drzwi rozwierane, czyli tradycyjne. Kotłownia z piecem na olej opałowy lub gaz może być zamykana na drzwi przesuwne. Przepisy nie regulują jednoznacznie, w jaki sposób powinny się otwierać drzwi, ale warto pamiętać, że drzwi przesuwne nie przylegają szczelnie do futryny, więc kurz i zapach dymu będą się przedostawać do sąsiadujących pomieszczeń. Jeśli chcemy zaoszczędzić przestrzeń lub nie dysponujemy wystarczającym metrażem w pomieszczeniu poprzedzającym kotłownię, można zdecydować się na przesuwne. Jednak takie rozwiązanie będzie praktyczne tylko w przypadku kotła na olej opałowy lub gaz.

Czy warto wykładać kotłownię kafelkami?

Kafelki na ścianach i podłodze w kotłowni jeszcze kilkanaście lat temu były uważane za ekstrawagancję i niepotrzebny wydatek. Jednak taką powierzchnię bardzo łatwo się czyści, przy każdym rodzaju ogrzewania, co największe znaczenie ma w przypadku ogrzewania domu paliwami stałymi. Tym bardziej, jeśli domowa ciepłownia została urządzona w centrum strefy mieszkalnej i wszystkie zanieczyszczenia wynosimy na korytarz. Sufit w kotłowni również warto wykończyć w sposób umożliwiający łatwe czyszczenie go. Dobrym pomysłem jest farba zmywalna lub nawet olejna, którą można wielokrotnie myć, a nawet szorować. Wprawdzie nie jest to zbyt estetyczne rozwiązanie, ale znacznie lepiej wygląda sufit z charakterystycznym połyskiem niż brudny. Pamiętajmy, że sadza i dym zawsze osadzają się w górnych narożnikach pomieszczenia na suficie.

Umywalka w kotłowni czy to dobry pomysł?

Umywalka w kotłowni jest doskonałym rozwiązaniem, szczególnie jeśli zamontowany jest w nim kocioł na paliwo stałe, który wymaga obsługi. Nawet niewielka umywalka uczyni kotłownię bardziej funkcjonalną, ponieważ będziemy wychodzić z niej z czystymi rękoma, co oznacza, że zminimalizujemy w domu bałagan. Ponadto dostęp do bieżącej wody w tym miejscu ułatwia sprzątanie przestrzeni wokół pieca, co procentuje podczas jego obsługi.

Kiedy warto unowocześnić starą kotłownię?

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu kotłownie były zbudowane i wykończone w bardzo prymitywny sposób. Pomieszczenie to traktowane jako miejsce nieustannego bałaganu, które nie warto wykańczać. Ponadto większość dawnych domowych ciepłowni umieszczano w najmniejszych zakamarkach domu i nikt się nie przejmował wówczas kwestiami bezpieczeństwa czy stratą ciepła. Najczęściej modernizacja starej kotłowni jest wymuszona wymianą źródła ogrzewania. Jednak ze względów bezpieczeństwa, warto dokonać zmian w tym pomieszczeniu.

Do głównych zadań podczas modernizacji przestarzałego pomieszczenia z kotłem grzewczym należy:

• odseparowanie składu opału od pieca ścianą,
• podniesienie sufitu,
• montaż porządnych niepalnych i szerokich drzwi.

Bardzo ważną kwestią jest również przenoszenie gniazdek elektrycznych w miejsce oddalone od źródła ciepła. Dlaczego warto dokonać tych zmian? Te drobne udogodnienia nie tylko uczynią kotłownię bardziej funkcjonalną, ale też zapobiegają zaprószeniu pożaru, zapaleniu się instalacji elektrycznej, a także w razie pożaru zatrzymają lub zwolnią rozprzestrzenianie się ognia.

Warto pamiętać, że w pomieszczeniu, w którym rozpalany jest ogień, podłączona instalacja elektryczna, wodna i składowany łatwopalny opał nie trudno o pożar - szczególnie, jeśli paliwa stałe są składowane blisko kotła i narażone na wysoką temperaturę, a kable znajdują się blisko źródła wody. W kwestii bezpieczeństwa prawidłowe rozmieszczenie wszystkich instalacji i izolowanie niepalną ścianą opału ma kluczowe znaczenie, podobnie jak szerokość drzwi pozwalająca na szybką ewakuację czy gaszenie zaproszonego pożaru.

Artykuł powstał we współpracy z: https://topprojekt.com.pl/wentylacja-przemyslowa