Fryz to poziomy pas dekoracyjny, który występuje w architekturze, zwłaszcza w klasycznych porządkach architektonicznych, takich jak dorycki, joński i koryncki. Fryz znajduje się zazwyczaj pomiędzy architrawem a gzymsem w belkowaniu budynku. Może być zdobiony różnymi motywami, takimi jak reliefy, rzeźby, ornamenty czy inskrypcje.
Cechy fryzu
Fryz jest częścią belkowania, które składa się z trzech głównych elementów: architrawu, fryzu i gzymsu. Znajduje się bezpośrednio nad architrawem i pod gzymsem.
Motywy dekoracyjne
- Dorycki fryz - charakterystyczny jest tu podział na tryglify i metopy. Tryglify to pionowe elementy z trzema żłobieniami, a metopy to kwadratowe płyty, często zdobione reliefami przedstawiającymi sceny mitologiczne, bitwy czy zwierzęta.
- Joński fryz - jest zwykle ciągłym pasem dekoracyjnym, często z reliefami przedstawiającymi procesje, sceny mitologiczne lub inne motywy figuralne.
- Koryncki fryz - podobny jest do jońskiego, ale często jeszcze bardziej bogato zdobiony, z motywami roślinnymi, w szczególności liśćmi akantu.
Rola fryzu w architekturze
Fryz pełni zarówno funkcję dekoracyjną, jak i symboliczną. Może przedstawiać ważne wydarzenia, mity czy symbolikę związaną z budynkiem, świątynią lub miastem, w którym się znajduje. Dodatkowo fryz pomaga wizualnie podzielić i zrównoważyć elewację budynku.
Zastosowanie fryzu w różnych kulturach
Choć pojęcie fryzu wywodzi się z architektury starożytnej Grecji i Rzymu, jego koncepcja była stosowana i adaptowana w różnych okresach i kulturach. W renesansie, baroku i neoklasycyzmie, architekci często sięgali po fryz, wzbogacając go o nowe elementy i interpretacje.
Przykłady fryzów
Partenon w Atenach - dorycki fryz z tryglifami i metopami, przedstawiającymi sceny z mitologii greckiej.
Świątynia Nike Apteros w Atenach - joński fryz z reliefami przedstawiającymi sceny batalistyczne.
Maison Carrée w Nîmes - koryncki fryz z bogatymi ornamentami roślinnymi.
Fryz jest zatem ważnym elementem architektury klasycznej, który łączy funkcję estetyczną z symboliczną, stanowiąc nie tylko dekorację, ale i nośnik znaczeń kulturowych i historycznych.