Lukarna to charakterystyczny element architektoniczny, przeznaczony przede wszystkim do doświetlania poddasza. Zbudowany jest z powierzchni frontowej, w której znajduje się klasyczne okno lub portfenetr. Z połacią dachu jest ona połączona prostopadłymi powierzchniami bocznymi, a w przypadku odmiany narożnej - również z boczną częścią budynku. Lukarnę od góry nakrywa zwykle dach dwuspadowy, trójspadowy lub płaski.
Czym jest lukarna?
Lukarny po raz pierwszy pojawiły się we Francji i są kojarzone z architekturą gotyku. Najbardziej ozdobną formą wyróżniały się w okresie baroku, kiedy to często stosowano je w pałacach i kamienicach. Od XIX wieku lukarny stopniowo pozbawiane były detali architektonicznych, natomiast zaczęto doceniać ich funkcje praktyczne. Jeszcze do niedawna tego rodzaju elementy osadzano w określonej odległości od okapu, bez jego przerywania.
W architekturze nowoczesnej, często umieszczane są w częściach narożnych budynku i funkcjonują jako wyniesienie w dachu. Z reguły posiadają płaskie zadaszenie, a ich ciągłość i odległość od okapu nie jest zachowywana. Stanowią przedłużenie ścian nośnych. Nadbudówka tego typu nierzadko mylona jest z jaskółką, jednak różni się od niej występowaniem ścian bocznych i okien narożnych.
Jakie są rodzaje lukarn dachowych?
Lukarny dachowe występują w kilku odmianach, które różnią się przede wszystkim wielkością, wykończeniem, konstrukcją daszku czy zastosowanymi materiałami. Najprostszym spotykanym wariantem jest nadbudówka ciągniona z dachem jednospadowym. Taka konstrukcja posiada prostą, a przy tym estetyczną konstrukcję. Jej cechą charakterystyczną jest jednopołaciowe pokrycie ze stałym nachyleniem, które łączy się z połacią głównego dachu poprzez linię załomu w poziomie.
Lukarna ciągniona może posiada płaski dach pulpitowy, bądź też nachylony w granicach od zera stopni do wartości poniżej kąta nachylenia połaci głównego dachu. Im większe jest okno i sama wysokość ściany frontowej, tym mniejszy będzie kąt nachylenia dachu nadbudówki. Innym rodzajem jest odmiana z dachem dwuspadowym. Taka konstrukcja sprawdza się w przypadku dachów o wysokim lub średnim spadku.
Lukarna dachowa z jednospadowym dachem
Lukarny dwuspadowe z reguły są nieduże, a ich szerokość nie przekracza rozstawu krokwi głównego dachu. Z tego względu ich zastosowanie nie ma tak dużego wpływu na funkcjonalność poddasza. Powstałą wnękę można jednak wykorzystać o ustawienia komody, szafki czy stołu.
Lukarna z dwuspadowym dachem
Wyróżnić można również lukarny z dachem trójspadowym, które są zwykle używane w przypadku mniejszego nachylenia połaci dachu głównego, z którą można ją łatwo połączyć. Konstrukcja ta wymusza do pewnego stopnia większą szerokość nadbudówki, zapewniając przy tym optymalne doświetlenie poddasza.
Do najbardziej efektownych należy tzw. lukarna typu bawole (wole) oko. Nazwa tej konstrukcji nawiązuje do jej charakterystycznego, opływowego kształtu. Owalne lub okrągłe oko jest ukryte pod specyficznie ukształtowanym fragmentem dachu, co doskonale sprawdza się w przypadku dużych powierzchni oraz klasycznej stylistyki.
Lukarna typu bawole oko
Wyróżnić można ponadto lukarny trójkątne, których przeszklenie jest zazwyczaj bardzo niewielkie. Konstrukcje te są optymalnym rozwiązanie w sytuacji, gdy trzeba doświetlić schody, łazienkę lub inne specyficzne pomieszczenia i przestrzenie.
Jakie przepisy odnoszą się do budowy lukarn dachowych?
Budowa lukarny dachowej w miejscach, które pierwotnie nie przewidywały jej zastosowania wymaga uaktualnienia projektu oraz ponownego uzyskania pozwolenia na budowę. Takie same zasady obowiązują również w przypadku okien połaciowych, chociaż ich montaż nie wiąże się z wprowadzaniem zmian do konstrukcji dachu. Zlekceważenie tych formalności może mieć poważne konsekwencje przy odbiorze budynku przez nadzór budowlany. Są one stosowane w przypadku dachów o kącie nachylenia przekraczającym 45 stopni, których ścianki kolankowe mierzą ponad 1 m. Konstrukcje tego typu można jednak budować również wówczas, gdy spadek jest mniejszy. Zazwyczaj bardzo dobre efekty daje oświetlenie poddasza pojedynczą, ale za to szeroką lukarną. W ten sposób można uzyskać w pełni funkcjonalną, dodatkową przestrzeń użytkową do zagospodarowania. Aby jednak przeprowadzić taką inwestycję, trzeba pamiętać o obowiązujących przepisach budowlanych. Dolna krawędź konstrukcji nie powinna się znajdować na wysokości niższej ponad powierzchnią podłogi, niż 85 cm. Konstrukcja umiejscowiona w taki sposób pozwoli na wygodne korzystanie z okna, zapewniając jednocześnie optymalny kontakt wzrokowy z otoczeniem. Należy również pamiętać o odpowiednim usytuowaniu jej względem sufitu, który powinien znajdować się na wspólnej płaszczyźnie z sufitem samego poddasza.
Jak wypadają lukarny w porównaniu z oknami dachowymi?
Do doświetlania poddasza wykorzystywane są zarówno lukarny, jak i standardowe okna dachowe. To drugie rozwiązanie nie wymaga bezpośredniej ingerencji w podstawowy wygląd bryły budynku, a jednocześnie pozostaje opcją znacznie mniej kosztowną. Inwestycja w lukarny jest droższa i wiąże się z dłuższym czasem budowy, jednak może zapewnić wyjątkowy efekt estetyczny. Oba rozwiązania posiadają swoje wady i zalety. Jest ona nadbudówką wystającą ponad powierzchnię dachów, dlatego wymaga bardzo starannego doboru kształtu i wielkości do nachylenia połaci.
Budowa tego elementu wpływa na wygląd zewnętrzny budynku, a także wewnętrzną przestrzeń poddasza. Nie tylko podnosi jego funkcjonalność, ale też nadaje oryginalnego charakteru. W porównaniu z oknami połaciowymi, przeszklenia zamontowane w lukarnach doświetlają wnętrze nieco gorzej. Ich powierzchnia pozostaje jednak taka sama. Okna połaciowe są dużo łatwiejsze w montażu, a ich kąt nachylenia pozostaje identyczny z połacią. Z tego względu zapewniają subtelny, nierzucający się w oczy efekt i bardzo równomiernie doświetlają poddasze. Okna dachowe nie wywołują dzięki temu charakterystycznego dla niewielkich lukarn zjawiska tunelu. Takie konstrukcje da się też montować na praktycznie wszystkich dachach, niezależnie od stopnia nachylenia. Standardowe okna nie pozwalają jednak na poprawę funkcjonalności poddasza i jego powierzchni użytkowej, co z powodzeniem zapewniają właśnie te konstrukcje.
Lukarna dachowa w nowoczesnym domu
Konstrukcja lukarn dachowych
Projekt zawsze powinien być starannie przemyślany, nawet w przypadku stosunkowo prostych konstrukcji. Element ten wymaga również prawidłowego wykonania i dobrego ocieplenia, a także zabezpieczenia przed oddziaływaniem różnych czynników atmosferycznych. Z reguły występują one w wersji drewnianej, z ramą frontową mocowaną do murłaty oraz krokwi. Daszek mocowany jest w sposób zależny od jego konstrukcji. Najprostsze jednospadowe konstrukcje posiadają daszki oparte na krokwiach głównego dachu, a także górnej belce frontowej ramy. W przypadku lukarn dwuspadowych i trójspadowych, krokwie dachowe opierają się na zamocowanych do krokwi i ramy płatwiach oraz belce kalenicowej. Ścianki boczne wymagają zbudowania specjalnego szkieletu pomocniczego, skonstruowanego z drewnianych słupków rozstawionych między krokwiami dachu a płatwiami lub krokwiami samej konstrukcji. Do tak rozmieszczanych słupków mocowana jest następnie membrana dachowa oraz kontrłaty, natomiast od strony wierzchniej układa się łaty lub płyty drewnopochodne - np. płyty wiórowe lub z wodoodpornej sklejki. Lukarna może być ocieplana wełną mineralną, zabezpieczoną dodatkowo paroizolacyjną folią.
Dachy domów z lukarnami
Warstwa ocieplenia jest przykrywana płytami gipsowo-kartonowymi. Konstrukcje murowane stosowane są znacznie rzadziej od drewnianych. Z reguły taka lukarna sprawdzi się wówczas, gdy jej ścianka frontowa ma służyć jako przedłużenie ściany domu od strony zewnętrznej. W takim przypadku konieczne jest jej wzmocnienie ramą żelbetową, a następnie zakotwienie w wieńcu stropowym oraz wymurowanie na stropie ścianek bocznych. Po zakończeniu prac murarskich, należy przygotować drewnianą konstrukcję. W wariancie jednospadowym, krokwie opierają się na krokwiach dachu głównego oraz murłacie. W przypadku dachu wielospadowego, ich oparcie zapewniają ścianki boczne oraz odpowiednie łączenie w kalenicy. Konstrukcje murowane wymagają ocieplenia ścianek jeszcze przed ułożeniem pokrycia dachowego. Izolacja najpierw nakładana jest bowiem od zewnątrz. Do wykończenia ścianek murowanych można użyć tynku lub drewna. W pierwszym przypadku warstwę zaprawy zbrojącej trzeba dodatkowo wzmocnić, zwykle siatką z włókna szklanego. Kolejnym etapem jest montaż okna oraz przygotowanie izolacji wewnętrznej. Z reguły mniej problematyczne pod względem konstrukcyjnym są nieduże lukarny, których szerokość nie przekracza rozstawu krokwi głównego dachu. W takim przypadku nie ma potrzeby dodatkowego wzmocnienia, a całą powierzchnię ściany frontowej zajmuje okno. Pojedyncza mała nie wystarczy jednak do oświetlenia poddasza, dlatego zwykle stosuje się je w grupach.
Aby zapewnić optymalną ilość światła w pomieszczeniu, szerokość lukarny powinna przekraczać połowę długości użytej ściany. W ten sposób da się zamontować np. dwa okna, które równomiernie rozświetlą wnętrze. Konstrukcje o szerokości powyżej podwójnego rozstawu krokwi dachu głównego potrzebują dodatkowego wzmocnienia. Odbywa się to poprzez przecięcie jednej lub dwóch krokwi, a następnie wymianę krokwi skrajnych. Takie rozwiązanie często jednak nie wystarcza, dlatego niezbędne może się okazać zamocowanie płatwi i słupków. Konstrukcja lukarny generuje pewne obciążenia, które da się ograniczyć poprzez odpowiednią budowę ścianek i częściowe oparcie na nich daszku.
Jakiej izolacji wymaga lukarna dachowa?
Lukarna dachowa powinna tworzyć razem z dachem głównym spójną całość, która uniemożliwi przenikanie wilgoci do wewnętrznych warstw pokrycia. Z tego względu już na etapie planowania trzeba dokładnie przemyśleć kwestię izolacji przeciwwilgociowej. Dachy wykończone płaską blachą, gontami bitumicznymi lub papą należy izolować folią wysokoparoprzepuszczalną lub papą podkładową, które układa się po poszyciu przygotowanym z wodoodpornych płyt drewnopochodnych lub desek. Jeżeli natomiast dach pokryty jest blachodachówką lub dachówką, jako izolacja wystarczy tzw. membrana dachowa w formie wysokoaproprzepuszczalnej folii. Jej kolejne pasy powinny być układane poziomu, w kierunku kalenicy od dołu. Należy pamiętać o ich odpowiednim zachodzeniu na siebie, aby tworzyły zakłady o szerokości ok. 10 - 20 cm.
Sposobem na utrzymanie prawidłowej wentylacji połaci może być wyposażenie daszka lukarny w dwie przestrzenie wentylacyjne. Pierwsza z nich będzie skutecznie osuszała warstwę ocieplenia, podczas gdy druga wyeliminuje wilgoć ze strony wewnętrznej pokrycia. Jedną przestrzeń wentylacyjną powinno się umiejscowić między wełną mineralną a sztywnym poszyciem dachu lub folią krycia wstępnego, natomiast kolejną między folią lub poszyciem a pokryciem dachowym. Jeżeli zamiast dwóch przestrzeni zastosowana zostanie jedna, najlepiej ją pozostawić między sztywnym poszyciem dachu a ociepleniem. Sposobem na poprawę cyrkulacji powietrza pod pokryciem może być również użycie specjalnych dachówek wentylacyjnych. Wilgoć przedostaje się jednak do warstw wewnętrznych pokrycia nie tylko z zewnątrz, ale też ze środka samego poddasza. Aby zabezpieczyć przed nią konstrukcje, należy zastosować folię izolacyjną oraz ułożyć na niej płyty gipsowo-kartonowe. Na etapie wykańczania duże znaczenie mają miejsca styku ścian z połacią dachu głównego, które trzeba odpowiednio obrobić dla zapewnienia szczelności. Nawet nieduże niedoróbki ograniczają trwałość pokrycia, a nierzadko nawet całej konstrukcji więźby.
Budowa lukarny dachowej
Ile kosztuje zbudowanie lukarny?
Cena budowy znacząco przekracza koszty związane z montażem standardowego okna połaciowego, które będzie miało podobną powierzchnię przeszklenia. Wydatki te wynikają z różnic konstrukcyjnych. Budowa takiej konstrukcji wymaga przeprowadzenia wielu złożonych prac, dlatego trudno jednoznacznie oszacować koszty takiej inwestycji. Cena będzie uzależniona zarówno od wysokości oraz kształtu, jak i rodzaju wybranej konstrukcji. Z reguły najtańsze są proste lukarny jednospadowe i dwuspadowe o szerokości 200 cm, które standardowo posiadają okna o wymiarach 140 cm x 140 cm. Zestawiając ze sobą koszty niezbędnych materiałów, przeszklenia oraz robocizny, kwota inwestycji powinna się zamknąć w granicach 3000 - 3500 złotych. Jeżeli jednak planowana konstrukcja będzie miała nietypowy kształt, wydatek może wzrosnąć do 4000 - 6000 złotych. Najdroższe będą konstrukcje duże o zadaszeniu wielospadowym, których całościowa cena nierzadko przekracza nawet 10 000 złotych.
Źródła:
- "Dachy i stropodachy ocieplone i nieocieplone", Czesław Byrdy
- https://szpachelka.pl/lukarna-dachowa-gibel.html
Komentarze