Adyton (gr. ἄδυτον) to termin z zakresu architektury starożytnej, odnoszący się do świętego pomieszczenia w świątyni, które było dostępne jedynie dla kapłanów i wybranych osób. Było to miejsce o szczególnym znaczeniu religijnym i kultowym.
Definicja adytonu
Adyton oznacza "niedostępne" lub "zakazane" miejsce. Było to pomieszczenie w tylnej części celli (głównej komnaty) w greckiej świątyni. W niektórych świątyniach adyton było ukryte za ołtarzem i czasem znajdowało się poniżej poziomu podłogi celli.
Znaczenie adytonu
Adyton było uważane za miejsce szczególnego kontaktu z bóstwem. Często przechowywano w nim najważniejsze relikwie i przedmioty kultu. Dostęp do adytonu mieli tylko kapłani i wybrane osoby, które miały upoważnienie do wykonywania specjalnych rytuałów.
Funkcje adytonu
W adytonie odbywały się tajemne obrzędy i rytuały, które były niedostępne dla ogółu wiernych. Było to miejsce, w którym kapłani otrzymywali wyrocznie lub komunikowali się z bóstwem. Przykładem jest słynne adyton w świątyni Apollina w Delfach, gdzie Pytia, kapłanka Apollina, wygłaszała wyrocznie.
Architektoniczne cechy adytonu
Adyton mogło być niewielkim, zamkniętym pomieszczeniem lub specjalnie wydzieloną przestrzenią w celli. Często miało ograniczony dostęp, z jednym lub kilkoma wejściami, które mogły być zamykane.
Przykłady adytonów
- Świątynia Apollina w Delfach - najsłynniejsze adyton, gdzie Pytia siedziała na trójnogu nad szczeliną w ziemi, skąd wydobywały się opary.
- Świątynia Demeter w Eleuzis - tu znajdował się adyton związany z misteriami eleuzyjskimi, tajemniczymi rytuałami ku czci Demeter i Persefony.
Adyton było miejscem o ogromnym znaczeniu w kontekście religijnym i kultowym starożytnej Grecji. Symbolizowało świętą przestrzeń, w której ludzkość mogła nawiązać bezpośredni kontakt z boskością. Z jednej strony było miejscem tajemniczym i niedostępnym dla większości wiernych, z drugiej zaś, jego istnienie podkreślało hierarchię religijną i znaczenie kapłanów jako pośredników między ludźmi a bogami.